Grafiek van de top tien van 180 grootste broeikasgasveroorzakers, die door onderzoekers verantwoordelijk worden geacht voor 213 hittegolven tussen 2000 en 2023. Voor elk van deze hittegolven berekenden ze de toename in de waarschijnlijkheid dat een bepaalde hittegolf zou zijn ontstaan ​​als gevolg van de uitstoot van die uitstoter (afb: Yann Quilcaille et al./Nature)

Bijna een kwart van de hittegolven zou ‘vrijwel onmogelijk’ zijn geweest zonder de opwarming van de aarde en kan worden toegeschreven aan de uitstoot van individuele energieproducen-ten.
Klimaatwetenschappers schrijven stormen, droogtes en hittegolven al twintig jaar toe aan de opwarming van de aarde. Nu hebben onderzoekers de ‘rit’ helemaal terug gevolgd naar de veroorzakers van de broeikasgassen. Ze komen tot de conclusie dat ongeveer een kwart van de hittegolven die tussen 2000 en 2023 zijn geregistreerd, direct verband houdt met de uitstoot van broeikasgassen van individuele energiegiganten (dat zijn zowel bedrijven als sectoren in landen). Dat zouden nieuw bewijs kunnen leveren ter ondersteuning van rechtszaken die bedrijven aansprakelijk willen stellen voor hun aandeel in de klimaatverandering.
“Als wetenschapper kan ik geen juridische verantwoordelijkheden toewijzen voor deze gebeurtenissen”, zegt hoofdauteur Yann Quilcaille, klimaatonderzoeker aan de ETH in Zürich. “Wat ik wel kan zeggen, is dat elk van deze grote koolstofbronnen bijdraagt ​​aan hittegolven, ze intenser en waarschijnlijker maakt.”
Meer dan een kwart van de 213 geregistreerde gebeurtenissen zou vrijwel onmogelijk zijn geweest zonder door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde, zo bleek uit het onderzoek. De emissies die verband houden met energiebedrijven en andere grote broeikasgasuitstoters verhoogden de kans op zo’n 53 hittegolven met een factor van meer dan 10 000.
Dit is niet de eerste keer dat klimaateffecten worden toegeschreven aan producenten van fossiele brandstoffen, maar Quilcaille c.s. gaan een stap verder dan hun voorgangers en koppelen individuele bedrijven rechtstreeks aan specifieke hittegolven.
Ze begonnen met het beoordelen van de historische broeikasgasemissies van 180 ‘megauitstoters’, waaronder veel van de grootste energiebedrijven, evenals staatsbedrijven zoals het Saoedische Saudi Aramco en het Russische Gazprom. Ze telden ook de emissies op van de productie van cement en steenkool in landen zoals India en China. Samen zijn deze entiteiten goed voor bijna 57% van de historische emissies wereldwijd, zo bleek uit de studie.

Keiharde cijfers levert het onderzoek niet op. Ondanks de soms waanzinnige schattingen van de verantwoordelijkheden die aan individuele grote koolstofbronnen worden toegewezen, blijven de onzekerheden in veel gevallen groot. Dat komt vooral doordat de extreemste hittegolven statistisch gezien uiterst zeldzaam zijn. Quilcailles centrale schatting suggereert bijvoorbeeld dat de emissies van ExxonMobil de kans op een hittegolf in 2021 in het noordwesten van de Stille Oceaan met een factor 10 000 hebben vergroot. Aan de ondergrens van dit bereik verhoogde het bedrijf de kans op een hittegolf echter met slechts 19%, wat een absoluut minimum is, aldus de Zwitser.

Aansprakelijkheid

De vraag is of op basis van dit resultaat het zinvol is om energiebedrijven verantwoordelijk te stellen voor klimaatverandering. Die worden immers toegestaan door nationale en internationale wetgeving, vaak ook nog gesubsidieerd door overheden en het zijn hun klanten die daadwerkelijk de fossiele brandstoffen verbranden en broeikasgassen uitstoten.
Al langer is duidelijk dat oliemaatschappijen al tientallen jaren geleden op de hoogte waren van de klimaateffecten van de broeikasgassen, maar in die jaren vele miljoenen hebben besteed om het grote publiek te desinformeren. Net als de tabaksindustrie jaren heeft beweerd dat roken en longkanker niks met elkaar te maken hebben, beweerden de oliemaatschappijen dat hun producten niks met klimaatverandering hadden te maken. Juridische deskundigen vinden dat die bedrijven daarmee aansprakelijk zijn voor het (mede) veroorzaken van de klimaatcrisis.
“Er is nu een overvloed aan bewijs dat grote producenten van fossiele brandstoffen zich bewust waren van klimaatverandering voordat de rest van het publiek dat was en hun macht en winst gebruikten om klimaatactie te ondermijnen en de klimaatwetenschap in diskrediet te brengen”, zegt  Christopher Callahan van het Dartmoor College in de VS, een van die deskundigen. Het is volgens hem moreel gepast om die bedrijven verantwoordelijk te houden voor de uitstoot van de producten die ze verkopen.

Bron: Nature