De Noord-Atlantische Oscillatie, een atmosferische circulatie die het weer in Europa beïnvloedt, wordt in de zomer steeds extremer door de opwarming van de aarde, zo blijkt uit nieuw onderzoek. De onderzoekersters toonden de toegenomen veranderlijkheid van die NAO aan in zowel modelsimulaties als als aan de hand van waarnemingen en waarschuwen voor frequentere en ernstiger weerextremen in Europa.
Een positieve en een negatieve Noord-Atlantische Oscillatie (afb: WikiMedia Commons)
Weerextremen zoals hittegolven en droogtes zijn de afgelopen decennia in Europa steeds frequenter geworden. Dit leidt soms tot een opvallende tweedeling van het continent, zoals in de zomer van 2023, toen Noordwest-Europa regenachtig weer kenden, woedden er verwoestende bosbranden in Zuid-Europa bij uitzonderlijk hoge temperaturen.
Dat is de ‘schuld’ van de NAO. Dat is een gevolg van de schommelingen in de luchtdrukgradiënt tussen de Azoren en IJsland boven de Noord-Atlantische Oceaan. Deze schommelingen hebben een aanzienlijke invloed op het weer op het Europese continent en leiden tot tegengestelde weersomstandigheden in verschillende delen van Europa.
Zo bevond de NAO zich in de zomer van 2023 in een sterk negatieve fase. De drukgradiënt in de Noord-Atlantische Oceaan was slechts zwak. Hierdoor kon koele, vochtige lucht Noordwest-Europa binnendringen en warme lucht de Middellandse Zee. Tijdens een positieve NAO-fase in de zomer doet zich het tegenovergestelde voor: hitte in Noordwest-Europa, lagere temperaturen in Zuid-Europa.
In een nieuwe studie hebben onderzoekersters van het Max Planckinstituut voor Meteorologie (MPI-M) en de Universiteit Hamburg aangetoond dat dergelijke zomerse extremen in de NAO en daarmee extreme weersomstandigheden in Europa steeds waarschijnlijker worden als gevolg van de opwarming van de aarde. Eerdere studies richtten zich voornamelijk op de NAO in de winter, omdat de schommelingen dan sterker zijn en meer aandacht krijgen. De zomerse NAO-schommelingen hebben echter directe gevolgen voor de landbouw en het menselijk welzijn.
Onderzoekersters rond MPI-M-onderzoeker Quan Liu onderzochten veranderingen in het voorkomen van deze sterke positieve en negatieve fasen van de zomerse NAO en de bijbehorende effecten op Europese weerextremen als gevolg van de opwarming van de aarde. Omdat extremen per definitie zeer zeldzaam zijn, is een goed gevulde databank nodig om die veranderingen betrouwbaar te kunnen bepalen.
Met behulp van verschillende klimaatmodellen en verzamelingen van maximaal 100 klimaatsimulaties van 1850 tot 2100 onderzochten de wetenschappers de trends en veranderingen in de variabiliteit van de NAO in een wereld die tot 4°C warmer is.
Toenemende veranderlijkheid
Gemiddeld vertoont de NAO een positieve trend in de zomer, d.w.z. in de richting van een sterkere drukgradiënt tussen de Azoren en IJsland. Liu: “Nog interessanter is echter dat de veranderlijkheid toeneemt. Dat betekent dat er in de zomer meer en sterkere NAO-extremen zullen zijn, zowel positief als negatief.”
De bijbehorende hittegolven zouden verder worden versterkt door een sterker verband tussen extreme atmosferische circulatiecondities – gerelateerd aan de NAO – en temperaturen in het toekomstige klimaat. “De toename van NAO-zomerextremen kan verwoestende gevolgen hebben voor de economie en de gezondheid van mensen in Europa”, vult medeonderzoekster Daniela Matei aan.
De onderzoekersters keken ook naar het verleden. Met behulp van op observaties gebaseerde gegevensverzamelingen onderzochten ze of extreme NAO-condities frequenter zijn geworden sinds de start van de weerregistratie. En inderdaad, er zijn in de laatste veertig jaar van de onderzochte periode meer NAO-extremen geweest dan tussen 1850 en 1889.
De onderzoekersters zijn nu van plan de fysieke mechanismen achter de toenemende variabiliteit van de NAO te onderzoeken en de rol die een ander atmosferisch fenomeen – het Oost-Atlantische patroon – speelt in weerextremen in Europa.
Bron: idw-online.de