Gat in de ozonlaag in oktober 2023 (afb: ESA)
Het door de mensen veroorzaakte gat in de ozonlaag lijkt zich te na het verbod van de oorzaak: halogeen-bevattende drijf- en koelgassen. Het vervelende is dat ozon niet alleen schadelijke uv-straling tegenhoudt, maar ook een broeikasgas is (of zou zijn). Het herstel van de ozonlaag zou dan ook de opwarming van de aarde versterken. Onderzoekers voorspellen dat ozon tegen 2050 net na koolstofdioxide de opwarming zal stimuleren.
Het systeem aarde zit ingewikkeld in elkaar. Ozon is daar een goed (slecht?) voorbeeld van. In de ozonlaag, zo’n 15 tot 50 km boven het aardoppervlak, is ozon nuttig voor het leven op aarde, maar op aardniveau is ozon minder gezond.
De wereld zal meer opwarmen dan verwacht door toekomstige veranderingen in ozon, dat de aarde beschermt tegen schadelijke zonnestralen, maar ook warmte vasthoudt omdat het een broeikasgas is. Het verbod op ozonvernietigende gassen zoals cfk’s heeft bijgedragen aan het herstel van de ozonlaag, maar in combinatie met toegenomen luchtvervuiling zou ozon de planeet 40% meer kunnen opwarmen dan oorspronkelijk werd gedacht.
Een nieuwe studie onder aanvoering van de universiteit van Reading heeft uitgewezen dat ozon tussen 2015 en 2050 naar verwachting 0,27 Watt per vierkante meter (Wm⁻²) extra opwarming zal veroorzaken. Dit getal geeft aan hoeveel extra energie er per vierkante meter aardoppervlak wordt vastgehouden. Ozon zou daarmee de op één na grootste bijdrage aan toekomstige opwarming in 2050 leveren, na koolstofdioxide (1,75 Wm⁻² extra opwarming).
“Landen doen het juiste door chemicaliën, cfk’s en hcfk’s, die de ozonlaag boven de aarde aantasten, te blijven verbieden”, zegt Bill Collins van de universiteit van Reading. “Hoewel dit helpt de beschermende ozonlaag te herstellen, hebben we ontdekt dat dit herstel van ozon de planeet meer zal opwarmen dan we aanvankelijk dachten. Voertuigen, fabrieken en energiecentrales creëren ook ozon dicht bij de grond, wat gezondheidsproblemen veroorzaakt en de planeet opwarmt.”
De onderzoekers gebruikten rekenmodellen om te simuleren hoe de atmosfeer tegen het midden van de eeuw zal veranderen. De modellen volgden een scenario met weinig aandacht voor luchtvervuiling, maar met een geleidelijke uitfasering van cfk’s en hcfk’s zoals voorgeschreven door het Montrealprotocol (1987), dat allerwegen als een van de best geslaagde milieuverdragen wordt (werd?) gezien.
Broeikasgassen
De bevindingen tonen aan dat het stoppen van de productie van cfk’s en hcfk’s, zelf ook broeikasgassen, voor het herstel van de ozonlaag minder klimaatvoordeel oplevert dan eerder berekend. Landen hebben ze verboden om de ozonlaag te beschermen, in de verwachting dat dit ook zou helpen bij de strijd tegen klimaatverandering, mar naarmate de ozonlaag zich herstelt, zorgt dit voor meer opwarming, waardoor de meeste klimaatvoordelen van het verwijderen van cfk’s en hcfk’s teniet worden gedaan, betogen de onderzoekers.
Landen die de luchtvervuiling verminderen, zullen de vorming van ozon dicht bij de grond enigszins beperken. De ozonlaag zal zich echter decennialang blijven herstellen, ongeacht het luchtkwaliteitsbeleid, waardoor opwarming onvermijdelijk is.
Het beschermen van de ozonlaag blijft cruciaal voor de menselijke gezondheid en het voorkomen van huidkanker. Het onderzoek suggereert echter dat het klimaatbeleid moet worden bijgewerkt om rekening te houden met het grotere opwarmende effect van ozon.
Bron: Science Daily