Naomi Ochwat (afb: univ. van Colorado)

Een kleine Antarctische gletsjer trekt zich sneller terug dan welke andere gletsjer in de moderne geschiedenis ook, zagen onderzoeksters. Die ‘ijsbaan’ op het Oostelijk Schiereiland van Antarctica maakte de snelste terugtrekking ooit gemeten in de moderne geschiedenis door: in slechts twee maanden tijd brak bijna 50% van de gletsjer af.
De onderzoeksters beschrijven hoe en waardoor de Hektoria-gletsjer in Antarctica in 2023 in een ijltempo ijs verloor, waarbij in twee maanden tijd in totaal acht kilometer vast water verloren ging. De belangrijkste oorzaak was de vlakke, onderliggende rotsbodem van de gletsjer, waardoor de gletsjer kon drijven nadat deze aanzienlijk dunner was geworden, wat een zeldzaam snel afkalfproces veroorzaakte.
De Hektoria-gletsjer is naar Antarctische maatstaven klein, slechts zo’n 290 km², maar een vergelijkbare snelle terugtrekking van grotere Antarctische gletsjers zou katastrofale gevolgen kunnen hebben voor de wereldwijde zeespiegelstijging.
“Toen we begin 2024 over Hektoria vlogen, kon ik de uitgestrektheid van het ingestorte gebied niet geloven”, zegt hoofdauteur Naomi Ochwat, postdoctoraal onderzoeker bij CIRES. “Ik had de fjord en de opvallende bergformaties al op de satellietbeelden gezien, maar toen ik zelf was, was ik verbijsterd over wat er gebeurd was.”
De onderzoeksters bekeken het gebied rond de Hektoria-gletsjer met behulp van sensoren op satellieten voor een apart onderzoek. Ze wilden begrijpen waarom zee-ijs zich tien jaar na de instorting van de ijsplaat in 2002 van een gletsjer had losgemaakt. Tijdens de analyse van de resultaten van het eerste onderzoek zag Ochwat gegevens die erop wezen dat de Hektoria-gletsjer in een periode van twee maanden grotendeels was verdwenen.

IJsvlakte

Veel gletsjers in Antarctica zijn getijdengletsjers, gletsjers die op de zeebodem rusten en met hun ijsfront in de oceaan eindigen die zich daar als ijsbergen losmaken. De topografie onder deze gletsjers is vaak gevarieerd. Ze kunnen zich bevinden op diepe kloven, ondergrondse bergen of grote vlaktes. In het geval van Hektoria rustte de gletsjer op een ijsvlakte, een vlak gebied van vast gesteente onder zeeniveau.

Ze ontdekten eerder dat Antarctische gletsjers op ijsvlaktes zich 15 000 tot 19 000 jaar geleden honderden meters per dag konden terugtrekken en dit hielp ze de snelle terugtrekking van Hektoria beter te begrijpen. Wanneer getijdengletsjers de oceaan raken, kunnen ze gaan drijven. Het punt waarop een gletsjer gaat drijven, wordt de grondingslijn genoemd. Met behulp van verschillende soorten satellietgegevens ontdekten de onderzoeksters dat Hektoria verschillende grondingslijnen had, wat kan wijzen op een gletsjer met een ijsvlakte eronder.
De ijsvlakte van Hektoria zorgde ervoor dat een groot deel van de gletsjer plotseling ging drijven, waardoor deze snel afkalfde. Door te drijven werd de gletsjer blootgesteld aan de krachten van de oceaan, waardoor de hele gletsjer scheurde en afbrak.

Ochwat: “Als we maar één beeld per drie maanden hadden, zouden we misschien niet kunnen zeggen dat de gletsjer in twee dagen tweeënhalve kilometer is verloren. Door verschillende satellieten te combineren, kunnen we tijdsverschillen opvullen en bevestigen hoe snel de gletsjer ijs verloor.”
De onderzoeksters gebruikten ook seismische instrumenten om een ​​reeks gletsjerbevingen bij Hektoria te achterhalen die gelijktijdig plaatsvonden in de periode van snelle terugtrekking. De aardbevingen bevestigden dat de gletsjer op het vaste gesteente lag in plaats van dat die dreef, wat zowel de aanwezigheid van een ijsvlakte als de directe bijdrage aan de wereldwijde zeespiegelstijging aantoonde.
“De terugtrekking van Hektoria is een behoorlijke schok – dit soort bliksemsnelle terugtrekkingen verandert echt wat mogelijk is voor andere, grotere gletsjers op het continent”, aldus medeonderzoeker Ted Scambos. “Als dezelfde omstandigheden zich in sommige andere gebieden voordoen, zou dit de zeespiegelstijging vanaf het continent aanzienlijk kunnen versnellen.”

Bron: phys.org