Ontbossing Amazonië (afb: fapesp.br)

Sinds 1985 is in Brazilië zo’n 111,7 miljoen ha (1 117 000 km²) aan natuur, zo meldt de Braziliaanse organisatie MapBiomas op basis van analyses van satellietbeelden.
Een gedetailleerde analyse van de landbedekking en het landgebruik in Brazilië over de afgelopen 40 jaar, van 1985 tot 2024, laat ingrijpende veranderingen zien, met grote gevolgen voor natuurgebieden en de uitbreiding van landbouw en veeteelt. In deze periode verloor Brazilië gemiddeld 2,9 miljoen hectare aan natuurgebied per jaar, wat neerkomt op een totale afname van 111,7 miljoen hectare tussen 1985 en 2024.
Dit gebied – gelijk aan 13% van het nationale grondgebied – is groter dan Bolivia. In dezelfde periode steeg het percentage gemeenten waar landbouw en veeteelt het grootste deel van het grondgebied beslaan van 47% in 1985 tot 59% in 2024.

Dit proces verliep niet gelijkmatig, zoals blijkt uit de meest recente Collectie 10 van de jaarlijkse landbedekking- en landgebruikkaarten van MapBiomas. De nieuwe collectie, die op 13 augustus in Brasilia werd uitgebracht, markeert de tiende verjaardag van dit gezamenlijke wetenschappelijke initiatief. Met 30 in kaart gebrachte klassen bevat de editie van dit jaar een nieuwe categorie: het in kaart brengen van fotovoltaïsche installaties, die zich tussen 2015 en 2024 over het hele land verspreidden, waarbij 62% van het in kaart gebrachte gebied zich concentreerde in de Caatinga, een steppengebied in het noordoosten van Brazilië. Alle gegevens zijn al gratis beschikbaar op https://brasil.mapbiomas.org/

“Tot 1985 – gedurende bijna vijf eeuwen van uitbreidingscycli van de landbouwgrenzen – heeft Brazilië 60% van het gebied dat nu wordt ingenomen door landbouw, mijnbouw, steden, infrastructuur en andere door de mens gebruikte gebieden, omgevormd. De resterende 40% van die omvorming vond plaats in slechts vier decennia, van 1985 tot 2024”, stelt Tasso Azevedo, algemeen coördinator van MapBiomas.

“De top van deze verandering lag tussen 1995 en 2004, toen de ontbossing het hoogst was. Tussen 2005 en 2014 werd het kleinste nettoverlies van bossen sinds 1985 geregistreerd. Deze trend is in het afgelopen decennium omgedraaid, gekenmerkt door degradatie, klimaateffecten en uitbreiding van de landbouw”, stelt Julia Shimbo, wetenschappelijk coördinator van MapBiomas en onderzoeker bij IPAM. In 1985 was nog 80% van Brazilië natuurgebied.

Mijnbouw

In het decennium tussen 2015 en 2024 breidde de mijnbouw zich aanzienlijk uit, met 58% van het huidige areaal dat in deze periode ontstond, voornamelijk geconcentreerd in het Amazonegebied (66%). Het was ook in deze tien jaar dat de Pampa het hoogste verlies aan grasland registreerde (-1,3 miljoen hectare). In 2024 bedroeg het totale landbouwareaal 7,9 miljoen hectare, terwijl grasland 5,8 miljoen hectare in beslag nam.

Dat verlies aan natuur heeft ook gevolgen voor het lokale klimaat gehad, met name verdroging. MapBiomas brengt verschillende categorieën draslanden in kaart binnen de biomen: overstroomd bos, overstroomd veld, moerasland, apicaal gebied en mangrove. Samen besloegen ze in 1985 84 miljoen hectare, oftewel bijna 10% van het nationale grondgebied; in 2024 was dat 74 miljoen hectare (8,8% van Brazilië).
Alle biomen hebben de afgelopen 40 jaar, met uitzondering van het Atlantische Woud, aan wateroppervlak verloren door de aanleg van reservoirs en waterkrachtcentrales die het wateroppervlak vergrootten, vooral sinds de jaren 2000. De meest drastische afnames werden waargenomen in de Pantanal, het grootste draslandgebied ter wereld, waar het wateroppervlak in 2024 73% lager lag dan het gemiddelde tussen 1985 en 2024.

Bron: der Spiegel