Europa wordt steeds groener, maar met de verkeerde, want weinig diverse, bossen die steeds minder kooldioxide opnemen

Bossen beslaan ongeveer 40%t van het landoppervlak van de EU. Tussen 1990 en 2022 absorbeerden ze ongeveer 10% van de door de mens veroorzaakte koolstofuitstoot van het continent. De opname van koolstofdioxide door bossen neemt echter steeds verder af, zo blijkt. Dat brengt de klimaatdoelen van de EU in gevaar, stellen de onderzoekers. Om deze ontwikkeling te stoppen of om te keren, bevelen ze concrete maatregelen aan in onderzoek en bosbeheer.
Bossen absorberen koolstofdioxide (CO₂) uit de atmosfeer, die ze gebruiken in hun stofwisseling en omzetten in biomassa. Gezonde en groeiende bosbestanden fungeren daarom als koolstofputten en slaan klimaatschadelijke CO₂ uit de atmosfeer langdurig op. Bossen zijn de krachtigste natuurlijke koolstofputten op het landoppervlak in de EU.
Deze functie wordt echter bedreigd. De gemiddelde koolstofopname daalde met ongeveer 27% tussen 2020 en 2022 ten opzichte van de gemiddelde waarde voor de jaren 2010 tot 2014, volgens het broeikasgasrapport dat in 2024 door het Europees Milieuagentschap werd gepubliceerd.
De nieuwe waarden voor 2025 schetsen een nog somberder beeld, met een nog grotere daling van de opname. Als deze trend zich voortzet, zal de EU haar doelstelling onder Verordening 2018/841 om tegen 2030 nog eens 42 miljoen ton CO₂-equivalenten te te verminderen, ten opzichte van het gemiddelde voor de periode 2018 tot en met 2020, niet halen.
Tussen 1950 en 2020 is de biomassa in de bossen in de EU meer dan verdubbeld en is de koolstofputfunctie ongeveer verdrievoudigd. Redenen hiervoor waren onder meer herbebossing na de oorlogsjaren, verbeterd bosbeheer, het gebruik van nieuwe energiebronnen in plaats van hout en een verhoogde stikstofdepositie.

De nu gemeten daling van de koolstofopname heeft verschillende oorzaken. De houtkap is toegenomen en klimaatverandering leidt tot frequentere hittegolven en droogtes, die de plantengroei belemmeren. Dit heeft de biomassa van bomen en daarmee hun vermogen om koolstofdioxide op te nemen verminderd.

Insectenplagen

De klimaatverandering zorgt er ook voor dat bossen sporadisch worden bedreigd door insectenplagen, stormen, boomsterfte en bosbranden die steeds frequenter en heviger worden. Dit wordt verergerd door het feit dat de bossen in de EU minder veerkrachtig zijn: ongeveer 30% bestaat uit monoculturen, die kwetsbaarder zijn voor klimaatinvloeden en plagen.
Deze factoren leggen een aanzienlijke druk op de bossen in de EU en daarmee op hun functie als koolstofputten. “We waarschuwen al sinds de hittegolf van 2003 voor deze effecten van klimaatverandering en klimaatextremen”, zegt Markus Reichstein van het Max Planck-instituut voor Biogeochemie in Jena. “Nu is dat bevestigd. Die ontwikkelingen tasten niet alleen ecosystemen op korte termijn aan, maar verzwakken ook de koolstofopname van onze bossen op lange termijn.” Een verzwakking van de koolstofopname vindt ook plaats in andere bossen wereldwijd, zoals bijvoorbeeld wordt onderzocht door het Max Planck-instituut voor de tropische bossen in het Amazonegebied.

Tegenmaatregelen

De gevolgen van klimaatverandering voor de koolstofopname vereisen tegenmaatregelen op meerdere niveaus: het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen, het beheer van bossen om ze veerkrachtiger te maken tegen toekomstige klimaatomstandigheden en weersextremen en het aanpassen van houtkapmethoden.

Daarnaast hebben we betere en tijdige metingen nodig van alle koolstofvoorraden en de gezondheid van onze bossen. Die moeten betrouwbare gegevens opleveren om de nodige beleids- en praktische maatregelen te ontwikkelen om de koolstofopname door bossen te herstellen en hun veerkracht te vergroten. Reichstein: “Uitsluitend vertrouwen op natuurlijke koolstofputten is echter riskant. Landen die de uitstoot verminderen, zullen juist meervoudig beloond worden met minder klimaatextremen en dus met bossen die weer meer koolstof kunnen vastleggen.”

De studie schetst concrete maatregelen op het gebied van meting, modellering en bosbeheer om de achteruitgang van de koolstofputten in bossen te voorkomen. De invoering ervan zou de hernatureringswet van de EU uit 2024, evenals diverse EU-verordeningen en de klimaatneutraliteitsdoelstelling, kunnen bevorderen.
Naast de oproep tot geïntegreerde maatregelen presenteert de studie een begeleidende onderzoeksroutekaart als leidraad voor de noodzakelijke politieke beslissingen. Indien er tijdige nieuwe regelgeving komt met prikkels voor duurzame praktijken kan de EU de achteruitgang van haar bossen nog steeds omkeren en de verwachte bijdrage aan klimaatneutraliteit tot 2050 handhaven.

Bron: idw-online.de