Kooldioxideuitstoot nog nooit zo hoog als in 2024 (afb: WMO)
Volgens de laatste editie van het broeikasgasbulletin van de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) bereikten de atmosferische koolstofdioxide-concentraties (CO2) in 2024 een recordhoogte. Dat zou betekenen dat het moeilijk, zo niet onmogelijk wordt dat de aardopwarming onder de gewenste 1,5°C blijft. De Britse klimaatcommissie heeft al gewaarschuwd dat we rekening moeten houden met een opwarming van 2°C boven de gemiddelde voorindustriële wereldtemperatuur. De WMO roept maar weer eens op snel maatregelen te nemen de broeikasgasuitstoot drastsch te verminderen, maar de wereld lijkt andere problemen belangrijker te vinden (zoals dat non-probleem asielmigratie die pas echt een probleem wordt als de aardopwarming doorzet).
De wereld blijft traag reageren op de noodkreten van klimaatwetenschappers en VN-autoriteiten, waardoor de broeikasgasuitstoot nog steeds stijgt. Daarnaast daalt de opnamecapaciteit van de ‘koolstofputten’ als ecosystemen en oceanen, niet op de laatste plaats door toedoen van de mens (door, onder veel meer, ontbossing).
De groei van de CO2-uitstoot is sinds de jaren zestig verdrievoudigd, van een gemiddelde toename van 0,8 delen per miljoen per jaar naar 2,4 dpm per jaar in de periode 2011 tot 2020. Van 2023 tot 2024 is de wereldwijde gemiddelde CO2-concentratie met 3,5 dpm gestegen, de grootste stijging sinds de moderne metingen in 1957 begonnen. Er werden ook recordniveaus bereikt voor methaan en lachgas; de tweede en derde belangrijkste, langlevende broeikasgassen die verband houden met menselijke activiteiten.
“De warmte die wordt vastgehouden door CO2 en andere broeikasgassen versterkt de klimaatomstandigheden en intensiveert extreem weer. Het verminderen van de uitstoot is daarom cruciaal, niet alleen voor ons klimaat, maar ook voor onze economische veiligheid en het menselijk welzijn”, aldus Ko Barrett, plaatsvervangend secretaris-generaal van de WMO.
De WMO publiceerde het broeikasgasbulletin in de aanloop naar de 30e Conferentie van de Partijen (COP) die in november in Belém, Brazilië, plaatsvindt en gericht is op het versnellen van klimaatactie. “Om deze inspanningen te ondersteunen, is het essentieel om de meting van broeikasgassen te handhaven en uit te breiden”, stelt Oksana Tarasova, seniorwetenschapper bij de WMO en coördinator van de eenentwintigste editie van het broeikasgasbulletin, een van de belangrijkste wetenschappelijke rapporten van de organisatie.
Toen het bulletin in 2004 voor het eerst werd gepubliceerd, bedroeg het jaarlijkse gemiddelde CO2-niveau, gemeten door het WMO-netwerk van meetstations, 377,1 ppm. In 2024 was dat 423,9 ppm.
Ongeveer de helft van de totale CO2-uitstoot blijft in de atmosfeer, de rest wordt opgenomen door terrestrische ecosystemen en de oceanen. Deze opslag is echter niet permanent. Naarmate de wereldwijde temperaturen stijgen, absorberen oceanen minder kooldioxide vanwege de verminderde oplosbaarheid bij hogere temperaturen, terwijl terrestrische koolstofputten op verschillende manieren worden beïnvloed, waaronder een risico op aanhoudende droogte die een voedingsbodem vormt voor bosbranden.
Bosbranden
De recordtoename tussen 2023 en 2024 wordt dan ook waarschijnlijk grotendeels verklaard door de uitstoot van bosbranden en de lagere CO2-opname door land en oceanen in 2024. In 2024 hield een sterke, opwarmende El Niño huis en werd daarmee het warmste jaar ooit gemeten.
Tijdens El Niño-jaren stijgen de CO2-niveaus doorgaans omdat drogere vegetatie en bosbranden de effectiviteit van koolstofputten op aarde verminderen, zoals het geval was in het Amazonegebied en zuidelijk Afrika in 2024 met uitzonderlijke droogtes en ongewone branden.
Tarasova: “We maken ons zorgen dat CO2-putten op aarde en in de oceaan minder effectief worden, waardoor de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer toeneemt en de opwarming van de aarde versnelt.” Het probleem is dat kooldioxide, anders dan broeikasgas methaan, zeer lang in atmosfeer blijft ‘hangen’.
Methaan en lachgas
Methaan is verantwoordelijk voor ongeveer 16% van het opwarmende effect van langlevende broeikasgassen op ons klimaat. Gemiddeld blijft methaan ‘maar’ zo’n negen jaar in de atmosfeer alvorens te ‘verdwijnen’. Ongeveer 40% van de methaanuitstoot in de atmosfeer is afkomstig van natuurlijke bronnen zoals draslanden die ook klimaatgevoelig zijn. Ongeveer 60% is gerelateerd aan menselijke activiteiten (koeien, rijstteelt, winning van fossiele brandstoffen, stortplaatsen, verbranding van biomassa, enz.).
De wereldwijde gemiddelde methaanconcentratie in 2024 bedroeg 1942 deeltjes per miljard, een stijging van 166% ten opzichte van het voorindustriële niveau (vóór 1750, zegt de WMO, maar vaak wordt ook 1850 genoemd).
Lachgas (N2O) is het op twee na belangrijkste langlevende broeikasgas. Het wordt gegenereerd door zowel natuurlijke bronnen als menselijke activiteiten zoals biomassaverbranding, kunstmestgebruik, het verkeer en diverse industriële processen. De wereldwijde gemiddelde concentratie lachgas bereikte in 2024 338,0 delen per miljard, een stijging van 25% ten opzichte van het voorindustriële niveau.