Extreem hete dag op 18 maart 2022 in/bij Dome C op Antarctica (afb: @RARohde)

Dat de situatie in het Noordpoolgebied desastreus is, is al jaren bekend, maar nu blijkt ook de situatie in het Zuidpoolgebied razendsnel te veranderen. Een groep onderzoekers heeft de opmerkelijke veranderingen, onder meer waargenomen door satellieten, nu op een rijtje gezet en dat stemt niet vrolijk. Antarctica lijkt Arctica achterna te gaan als we kijken naar de effecten van de aardopwarming. Het smelten van het ijs op de Zuidpool zal veel groter effect hebben dan op de Noorpool, aangezien daar veel meer landijs is dan in het Noordpoolgebied en gesmolten landijs de voornaamste bron is van de zeespiegelstijging.

De grootste tot nu toe op Antarctica gemeten hittegolf vond plaats op 18 maart vorig jaar. Toen lag de temperatuur van weerstation Dome C 38,5°C boven het langjarig gemiddelde: -11,5°C. Die abnormale ‘hitte’ was het gevolg van vochtige lucht (atmosferische rivieren) en regens veroorzaakt door tropische hitte. Dat soort extreme weersomstandigheden lijkt steeds vaker voor te komen in het Zuidpoolgebied.Ook het gat in de ozonlaag, nog steeds niet geheel verdwenen boven Antarctica, heeft invloed op het weer.
De windstromingen boven Antarctica zijn volgens klimatologen zo ernstig verstoord dat dergelijke uitzonderlijke weersomstandigheden vele jaren zullen aanhouden. Dat zou een opwarming op het noordelijke deel van het continent inhouden, terwijl het oostelijke deel van Antarctica kouder zou worden.

Ook het zeeijs rond het continent is de laatste zeven jaren ongewoon dun. Normaal houdt dat warme zeestromen tegen en daarmee het smelten van het ijs. Het zeeijsoppervlak varieert uiteraard met de jaargetijden, met het kleinste oppervlak eind februari en het grootste in september. In 2014 werd in september een recordoppervlak gemeten en in 2017 in februari een laagterecord. De jaren daarna verbeterde dat nauwelijks. Hoewel metingen van zeeijs via satellieten lichtelijk problematisch is, durven de klimatologen toch te stellen dat het zeeijsoppervlak de laatste zeven jaren bij de (voorlopige) ondergrens ligt.
De terugtrekking van het zeeijs geeft het warme water in de omringende oceaan steeds meer kans het ijs rond maar ook op Antarctica aan te tasten. Tussen 2002 en 2018 zouden er zo’n negentien keer perioden geweest zijn met warm oceaanwater rond de Zuidpool. Dat relatieve warme water holt het ijs van onder uit en vormt ‘wakken’, waardoor de luchtstromen ter plekke veranderen.

De ijsplaten worden al 50 jaar kleiner en breken steeds makkelijk in stukken. Satellieten toonden dat die in de jaren ’90 redelijk stabiel waren maar dat ze  het moeilijk kregen in de jaren nul. Tussen 2019 en 2020 smolten de ijsplaten op grote schaal. Dat proces versnelt door de komst van El Niño eerder dit jaar.

Landijs

Het landijs smelt zo snel dat er op Antarctica meren zijn ontstaan. Vooral het Antarctische schiereiland in het noorden heeft het wat dat betreft zwaar te verduren. De gletsjers trekken zich terug, nog eens versneld door de ‘uitholling’ van de uitlopers van de gletsjers in het water door de steeds warmere oceanen.

Tot nu toe is minder dan 1% van Antarctica niet bedekt door sneeuw en ijs (0,2% tot 0,4%), maar dat kale oppervlak wordt jaarlijks groter. Sterke winden zorgen voor de verplaatsing van stof van die kale plekken naar nog besneeuwde gedeelten, waardoor de beroete sneeuw daar ook smelt door de extra warmteabsorptie. Enzovoort.

Bron: Futura-Sciences