We doen hier in het rijke westen of nog alle tijd van de wereld hebben, maar het is volgens sommige wetenschappers best mogelijk dat we regelrecht afkoersen op het uitsterven van de mens door een voortdenderend klimaatontwrichting. Althans die mogelijkheid mag we niet (meer) uitsluiten. “Er zijn zat redenen om te geloven dat de klimaatverandering eindigt in een katastrofe”, zegt Luke Kemp Van de universiteit van Cambridge een van de opstellers van de nieuwe analyse over de stand van de aarde. “Klimaatverandering was bij elke massauitsterving betrokken. Rijken vielen daardoor.”
Het einde van de mens(heid) is volgens de onderzoekers een slecht onderzocht terrein. Blind zijn voor de slechtste scenario’s vinden ze op best naïef en op zijn slechts stompzinnig.
Ze vinden dat we met die mogelijkheid rekening moeten houden om aan te zetten tot actie, mede om onze weerbaarheid te vergroten. Zo zouden de zorgen om een nucleaire winter (na atoomaanvallen) in de jaren 80 hebben geleid tot ontwapeningsbesprekingen maar niet geleid tot wezenlijke inkrimping van het kernmateriaal. De mensheid zal moeten inzetten op het klimaateindspel, stellen Kemp en de zijnen somber vast: honger, extreem weer, oorlog en ziekte.
Het gaat volgens de onderzoekers ook niet alleen over de gevolgen van de hogere temperaturen op aarde, maar ook zaken die daar het gevolg van kunnen zijn zoals financiële crises, conflicten, uitbraken van ziektes en de gevolgen daar weer van. Volgens Kemp en zijnen durven we niet te kijken naar een aardopwarming boven de 3°C. “We weten het minst van wat er het meest toe doet.”

Een gedegen risicoinschatting zou kijken naar hoe risico’s zich verspreiden, met elkaar wisselwerken en elkaar versterken, maar dat is volgens de analytici niet gebeurd. Zo vernielt een cycloon elektrische infrastructuur, waardoor mensen kwetsbaarder worden voor een opvolgende hittegolf. De coronapandemie zou ons geleerd moeten hebben dat we ook moeten kijken naar zeldzame risico’s met grote gevolgen, vinden ze.

Kantelpunten

In het klimaatverhaal zijn kantelpunten belangrijk. Dat is het punt waarbij kleine veranderingen kunnen resulteren in heftige, grote gevolgen. Zo zou het plotselinge verlies van stratocumuluswolken op zo’n 2,5 km boven de aarde kunnen leiden tot een aardopwarming met maar liefst 8°C.
Er is volgens hen een opvallende overeenkomst tussen landen die nu kwetsbaar zijn en de toekomstige gebieden van extreme warmte. Als de politieke stabiliteit niet verbetert dan ontstaat er een brede gordel van instabiliteit met grote gevolgen. Klimaatveranderingen hebben in het verleden al grote gevolgen gehad en hebben een grote rol gespeeld bij de vijf grote massauitstervingen op aarde.

Extreme warmte

Uit modelberekeningen blijkt dat extreme warmte (gemiddelde temperatuur boven de 29°C) in 2070 zon tweemiljard mensen zal treffen als de huidige broeikasgasuitstoot niet wordt verminderd. Nu hebben we het over 30 miljoen mensen in de Sahara en het Midden-Oosten. In 2070 gaat het om, minimaal, twee kernmogendheden en zeven maximaal afgeschermde bewaarplaatsen voor uiterst gevaarlijke ziekteverwekkers. Volgens medeonderzoeker Chi Xu van de universiteit van Nanjing kan dat leiden tot uiterst gevaarlijke gevolgen.

Voorlopig zit de aarde met het huidige lakse klimaatbeleid op ‘koers’ van een aardopwarming met 2,1°C tot 3,9°C in 2100. Als we doen zoals in Parijs in 2015 afgesproken dan daalt die stijging tot 1,9°C tot 3°C. Als we alles uit de kast halen blijft de opwarming beperkt tot 1,7°C tot 2,6°C. Zelfs dan zou dat kunnen leiden tot gevaarlijke ontwikkelingen, waarschuwen de onderzoekers. Een aardopwarming boven de 2°C is de laatste 2,6 miljoen jaar niet voorgekomen. Het is al veel vaker gezegd: de mensheid speelt een gevaarlijk spel waar zij uiteindelijk zelf de dupe van kan worden, maar die urgentie lijkt niet door te dringen in de leve-de-lol-koppen in het rijke deel van de wereld.

Bron: the Guardian