Verlies tropisch regenwoud in 2024 hoogste ooit gemeten (afb: BBC/WRI/GLAD)
Tropische regenwouden verdwenen vorig jaar sneller dan de laatste drieëntwintig jaar gemeten, zo blijkt uit analyse van satellietgegevens. Onderzoekers schatten dat 67 000 vierkante kilometer van deze ongerepte oerbossen in 2024 verloren is gegaan – een gebied bijna zo groot als de Republiek Ierland, oftewel achttien voetbalvelden per minuut. Dat is 80% meer dan in 2023. Branden waren de belangrijkste oorzaak, die voor het eerst in de geschiedenis de ontbossing voor landbouwdoeleinden overtroffen. Het Amazonegebied verloor het meeste bos mede als gevolg van recorddroogtes. In Zuidoost-Azië staan de zaken er wat beter voor.Tropische regenwouden slaan honderden miljarden tonnen koolstof op in de bodem en in de vegetatie. Dit nieuwe en droeve wereldrecord doet het ergste vrezen over de veerkracht op een opwarmende planeet. In totaal heeft het recordverlies van de tropische oerbossen wereldwijd 3,1 miljard ton aan planeetopwarmende gassen uitgestoten, schatten de onderzoekers. Dat is ongeveer evenveel als de jaaruitstoot van de Europese Unie.
In Brazilië nam de ontbossing met 13% ten opzichte van 2023. In Bolivia is de ontbossing met 200% toegenomen en die heeft extreem hoge niveaus bereikt in Guatemala, Mexico, Peru en Nicaragua. In Afrika werden ook recordgroeicijfers genoteerd in de Democratische Republiek Congo en Congo-Brazzaville. Het goede nieuws komt, zoals al gemeld, uit Zuidoost-Azië, waar Indonesië en Maleisië het verlies aan bladerdek vorig jaar met 11% en 13% verminderden.
Veel onderzoekers vrezen dat sommige bossen, zoals delen van het Amazonegebied, mogelijk een omslagpunt naderen, waarna ze onomkeerbaar zouden kunnen verdwijnen.
“Het idee van een omslagpunt is, denk ik, steeds meer de juiste”, aldus Matthew Hansen, co-directeur van het GLAD-laboratorium aan de Universiteit van Maryland, dat de gegevens produceert. Hij beschreef de nieuwe resultaten als beangstigend en waarschuwde voor de mogelijke versavanning van het regenwoud, waarbij oerbossen afsterven in savanne veranderen. “Het is nog steeds een theorie, maar ik denk dat het gezien de gegevens steeds aannemelijker wordt.”
Een andere vorige week gepubliceerd studie waarschuwde voor een mogelijk beduidende sterfte van de bossen in het Amazonegebied als de opwarming van de aarde de internationale doelstelling van 1,5 °C overschrijdt. Dit zou niet alleen een bedreiging vormen voor de soortenrijkdom, maar ook ernstige gevolgen hebben voor het wereldwijde klimaat.
In 2023 en 2024 beleefde de Amazone de ergste droogte ooit (gemeten), aangewakkerd door klimaatverandering en versterkt door El Niño. Veel branden worden opzettelijk aangestoken om land vrij te maken voor landbouw, waardoor het moeilijk is om de twee belangrijkste oorzaken voor de ontbossing (landbouw en brand) te onderscheiden.
De droogte bood perfecte omstandigheden voor branden om zich snel te verspreiden, waarbij Brazilië en Bolivia het zwaarst werden getroffen. Landen in Zuidoost-Azië gingen echter tegen de wereldwijde trend in. Het verlies aan oerbos in Indonesië daalde, zoals gezegd, ten opzichte van 2023, ondanks de droogte.
Brazilië
Volgens gegevens van het Braziliaanse Nationale Instituut voor Ruimteonderzoek werden er bijvoorbeeld in het Braziliaanse Amazonegebied meer dan 140 000 branden geregistreerd, veroorzaakt door zowel menselijke activiteiten als de door de mens veroorzaakte klimaatverandering.
In tegenstelling tot andere bossen branden tropische bossen, waar de vochtigheid zeer hoog is, onder natuurlijke omstandigheden zelden. Extreme droogtes die verband houden met het klimaatfenomeen El Niño hebben echter geleid tot gunstige omstandigheden voor bosbranden. 2024 was zelfs het warmste jaar ooit gemeten.