Milieukosten van verschillende middelen van vervoer per persoonskilometer (afb: uit Fraunhoferrapport)

In opdracht van het Duitse milieuagentschap hebben onderzoekers van, onder meer,  het Fraunhofer-instituut voor Toegepaste Infor-matietechnologie FIT onderzoek gedaan naar een rechtvaardige overgang naar een verkeerssysteem dat minder belastend is voor milieu en klimaat.
De veranderingen in het verkeer alleen succesvol zullen zijn als die sociaal rechtvaardig en breed geaccepteerd is, zo kwamen de onderzoekers tot de conclusie. Langetermijnplanning en investeringen in milieuvriendelijke verkeersinfrastructuur zijn essentieel om zowel ecologische doelen te bereiken als sociale ongelijkheden in de toegang tot mobiliteit te verminderen. Om de internationale klimaatdoelen te halen is snel handelen noodzakelijk. stellen de onderzoekers. De studie kwantificeert de fiscale effecten en evalueert de sociale, ecologische en gezondheidseffecten van 33 ontwerpopties voor verkeersbeleidsinstrumenten in Duitsland tot het jaar 2030. Leif Jacobs, projectleider van het onderzoek bij Fraunhofer FIT stelt: “Ons onderzoek laat zien dat milieugericht verkeersbeleid niet noodzakelijkerwijs ten koste hoeft te gaan van huishoudens met lage inkomens. Door gerichte maatregelen kunnen sociale ongelijkheden worden verminderd en kan het milieu effectief worden ontlast.”
Het onderzoek gaat uit van een sociaal rechtvaardige overgang naar een verkeerssysteem dat milieu en klimaat ontziet. Zo is er gekeken naar de effecten op sociaal achtergestelde groepen, zoals huishoudens met lage inkomens, ouderen en mensen in plattelandsgebieden, om maatregelen te ontwikkelen die deze groepen ten goede komen en de sociale ongelijkheid verminderen.

Het huidige vervoerssysteem en de bestaande vervoersbeleidsinstrumenten, zoals het bedrijfswagenvoordelen, de reiskostenvergoeding en de energiebelasting, bevorderen vooral het gemotoriseerd individueel vervoer. Dit vergroot de sociale ongelijkheid en heeft aanzienlijke negatieve gevolgen voor het milieu en het klimaat.
Huishoudens met hogere inkomens profiteren vooral van belastingvoordelen en gesubsidieerde mobiliteitskosten, omdat huishoudens met lage inkomens vaak onvoldoende toegang hebben tot de gesubsidieerde mobiliteitsalternatieven. Sociaal zwakkere groepen worden ook meer getroffen door milieuvervuiling, zoals luchtvervuiling.

Effectief

De effectiefste maatregelen om de CO₂-uitstoot te verminderen zijn onder meer een aanzienlijke verhoging van de CO₂-prijs, de introductie van een op routes gebaseerde autotol en ambitieuzere vlootdoelstellingen.
De hervorming van de forfaitaire reiskostenvergoeding en de afschaffing van de voordelen van de bedrijfswagen zouden ook het klimaatten goed komen, maar in mindere mate. Deze hervormingen verhogen de werkelijke kosten van mobiliteit en bieden prikkels om het individueel gemotoriseerd vervoer te verminderen ten gunste van milieuvriendelijkere vormen van mobiliteit, aldus de onderzoekers.

Met name de levenskwaliteit van sociaal achtergestelde bevolkingsgroepen die in zwaar vervuilde gebieden wonen, zou kunnen toenemen door minder luchtverontreiniging en minder lawaai. Over het geheel genomen zouden de onderzochte maatregelen overwegend positieve herverdelingseffecten hebben, aangezien ze vooral huishoudens met hogere inkomens treffen, die meer profiteren van belastingvoordelen zoals de afstandsvergoeding en de voordelen van de bedrijfswagen en die vaker van de auto gebruik maken, aldus het verslag.
Sociaal zwakkere groepen, met name huishoudens met lage inkomens en mensen in plattelandsgebieden, zouden echter zwaarder kunnen worden belast door de stijgende mobiliteitskosten. Zonder gerichte steunmaatregelen zou hun beperkte toegang tot milieuvriendelijke mobiliteitsoplossingen de individuele financiële lasten substantieel kunnen verhogen en daarmee de sociale acceptatie van de transporttransitie in gevaar kunnen brengen.

Rechtvaaardig

Om de transporttransitie sociaal rechtvaardig te maken, bevelen de onderzoekers de introductie van een klimaatbonus aan. Deze maatregel verdeelt de extra inkomsten van de staat onder de huishoudens en zou vooral de lasten voor huishoudens met een laag inkomen verlichten. Gerichte investeringen in openbaar vervoer en emissiearme mobiliteitsopties in plattelandsgebieden zouden sociaal achtergestelde groepen niet alleen helpen profiteren van het klimaatbeleid, maar ook hun mobiliteitskosten verlagen.

Het project werd uitgevoerd als onderdeel van het departementale onderzoeksplan van het Duitse Milieuagentschap. De onderzoekers gebruikten verschillende microsimulatiemodellen om de verdelingseffecten van hervormingen in het transportbeleid in detail te analyseren. Deze modellen zijn gebaseerd op uitgebreide individuele gegevens en maken een nauwkeurige beoordeling mogelijk van de impact op huishoudens, gedifferentieerd op basis van sociaal-demografische kenmerken, geografische locatie en beschikbaarheid van voertuigen, aldus de onderzoekers.

Bron: idw-online.de