Eindelijk, zal ook VN-‘baas’ António Guterres hebben gedacht, kan hij eens goed nieuws brengen. We staan aan het begin van een nieuw energietijdperk, is zijn boodschap. Hij leidt die constatering af uit de resultaten van een nieuw VN-rapport over de stand van de energieovergang. Dat brengt volgens Guterres een overtuigend en door bewijs ondersteund betoog waarom een rechtvaardige transitie van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie onvermijdelijk is – en de enorme voordelen die dit zal opleveren voor mensen en economieën, maar betekent dat ook dat dat ook daadwerkelijk de stand van zaken is?
In een toespraak onderstreepte de secretaris-generaal het belang om nu dit moment van kansen te grijpen en schetste hij de belangrijkste actiegebieden en stappen die nodig zijn om een revolutie in hernieuwbare energie teweeg te brengen die schone en betaalbare energie voor iedereen kan leveren. “Fossiele brandstoffen zijn aan het verliezen. De zon komt op in een tijdperk van schone energie. Zie hoe het geld stroomt. Tweebiljoen dollar (1,7 biljoen euro;as) voor schone energie afgelopen jaar. Dat is 800 miljoen dollar (682 miljoen euro; as) meer dan voor fossiele brandstoffen en dat bedrag is in tien jaar met bijna 70% gestegen.”
Het rapport geeft een samenvatting van de stand van zaken van – en de economische noodzaak en kansen voor – het versnellen van de overgang van fossiele brandstoffen naar schone energie, met een bijzondere nadruk op de rol van hernieuwbare energie, elektrificering en energierendement. Het rapport is opgesteld door het Klimaatactieteam van de Secretaris-Generaal van de VN, met de steun van gespecialiseerde VN-agentschappen, -fondsen en -programma’s en toonaangevende internationale instellingen.
“We staan op een uniek en bepalend moment in de geschiedenis. In de tien jaar sinds de goedkeuring van het Klimaatakkoord van Parijs hebben technologieën voor hernieuwbare energie een opmerkelijke transformatie ondergaan. Met spectaculaire kostendalingen en een groei van de productiecapaciteit heeft de wereldwijde inzet van zonne-energie, windenergie en
elektrische voertuigen zelfs de meest optimistische prognoses overtroffen en blijft deze exponentieel toenemen”, schrijven de opstellers.
Zonne- en windenergie zijn nu bijna altijd de goedkoopste – en de snelste – optie voor nieuwe
elektriciteitsopwekking. Tussen 2010 en 2022 werden zonne- en windenergie in veel landen kostenconcurrerend met fossiele brandstoffen zonder financiële ondersteuning. Tegen 2023 had naar schatting 96% van de nieuw geïnstalleerde, grootschalige zonne-energie en de windcapaciteit op land lagere energieopwekkingskosten dan nieuwe kolen- en gascentrales, terwijl ongeveer 75% van de nieuwe wind- en zonne-PV-centrales wereldwijd goedkopere energie leverde dan bestaande fossiele brandstofcentrales.
In 2024 waren de wereldwijde gemiddelde kosten voor elektriciteitsopwekking met behulp van zonne-energie 41% goedkoper en windenergie op land 53% goedkoper dan de goedkoopste nieuwe energiecentrale op basis van fossiele brandstoffen, waarbij zonne-energie 4,3 cent per kilowattuur (kWu) bedroeg en windenergie op land 3,4 cent/kWu.
Geconcentreerd
De inzet van en investeringen in hernieuwbare-energietechnologieën zijn tot nu toe sterk geconcentreerd in ontwikkelde economieën (inclusief China). Van de 4 448 GW aan totale hernieuwbare capaciteit die eind 2024 wereldwijd was geïnstalleerd, bevond 41% zich in China, 39% in OESO-landen en bijna de helft van de resterende 20% in Brazilië en India.
Afrika was goed voor slechts 1,5%, ondanks het feit dat het goed is voor 85% van de wereldwijde bevolking zonder toegang tot elektriciteit en ondanks het feit dat het potentieel aan hernieuwbare bronnen tien keer groter is dan de verwachte elektriciteitsvraag van het continent in 2040 bij een scenario van 1,5°C, schrijven de opstellers.
Sinds de inwerkingtreding van het Klimaatakkoord van Parijs in 2016 is minder dan één op de vijf dollar die in schone energie wordt geïnvesteerd, naar opkomende markten en ontwikkelingslanden gegaan. De geografische concentratie van grondstoffenverwerkings- en productiecapaciteit voor schone energietechnologieën brengt ook risico’s met zich mee voor de veiligheid en veerkracht van toeleveringsketens.
Niet snel genoeg
Toch constateren de opstellers van het rapport dat de verdringing van fossiele brandstoffen niet snel genoeg gaat. Naast de geografische concentratie is de inzet van technologieën op basis van hernieuwbare energie tot nu toe voornamelijk beperkt gebleven tot de sectoren stroomopwekking en licht transport. Dit, gecombineerd met de beperkte vooruitgang bij het verbeteren van het energierendement en de elektrificering van alle eindgebruiksectoren, en de aanhoudende uitbreiding van fossiele brandstoffen, betekent dat het aandeel van fossiele brandstoffen in de wereldwijde totale energievoorziening tussen 2015 en 2024 slechts is afgenomen van 83% naar 80%.
Binnenlands moeten overheden ook meer doen om de voorwaarden te scheppen om investeringen aan te trekken en de energieovergang te stimuleren. Tegenstrijdige beleidsmaatregelen kunnen de voortgang belemmeren en ondermijnen. Overheidssubsidies voor fossiele brandstoffen blijven hoog, terwijl effectieve CO2-beprijzing onvoldoende blijft.
Bron: Futura-Sciences