Wat de coronapandemie ons leert over het ’temmen’ van de klimaat

Ana Maria Martinez

Ana Maria Martinez werkt in haar lab aan stadsmijnbouw (afb: Sintef/Thor Nielsen)

De coronapandemie was een leerzame periode, maar leren we daar ook van? Ineens bleken er essentiële winkels/bedrijven te zijn en was het mogelijk mensen verboden op te leggen die we anders niet zouden pikken. Als we het hebben over de bestrijding van de klimaatontwrichting, gaat het vaak alleen maar over het terugdringen van de broeikasgasuitstoot en de overgang naar duurzame energie, maar waarom hebben we het niet het niet over essentiële behoeftes? Moeten we vliegen voor ons levensgeluk of autorijden en is wind- of zonne-energie wel zo duurzaam (dan hebben we het natuurlijk niet over de bespottelijke gedachte dat kernenergie en aardgas ‘groen’ zouden zijn)?
Waar halen we de materialen vandaan om een ‘duurzame’ samenleving te scheppen? Nils Anders Røkke van het Noorse instituut laat daar zijn gedachten over gaan, maar ook hij vergeet de ‘noodzaak’ van de behoefte te wegen. We hebben 42 keer zoveel lithium nodig als nu en zeven keer zoveel zeldzame aarden, stelt het Internationale Energieagentschap. Is dat zo? Lees verder

Mogelijke eigen bijdrage aan vermindering broeikasgasuitstoot zeker 45%

Onderzoek zou hebben uitgewezen dat de individuele burger  door verandering van gedrag maar een kwart van zijn koolstofvoetafdruk zou kunnen verminderen. Is dat zo vraagt ene Virginie aan Nabil Wakim van de Franse krant Le Monde (chaleurhumaine@lemonde.fr) en waar komt dat cijfer vandaan. Wakim beaamt dat cijfer en stelt dat dat uit het rapport Fair sa part van  Carbone 4 komt geschreven door César Dugast en Alexia Soyeuz komt.
Opmerkelijk is dat in dat rapport staat dat er nog een extra 20 procentpunt bij komt als je andere maatregelen neemt, waaronder nota bene de aanschaf van een elektrische auto, waarmee je al op 45% zou komen. Wat als je alleen maar fietst en af en toe het ov neemt? Die 45% wordt door de opstellers een ‘heroïsche prestatie’,  genoemd, maar wat is daar zo ‘heldhaftig’ aan. Lees verder

In Duitsland steeds meer zonne-energie van het ‘vrije veld’

Zonneparken

Zonnepark

Je zult windmolens en zonnepanelen ergens moeten neerzetten. Bijten zonne- en windparken en de natuur elkaar niet? In Duitsland hebben, onder meer het Helmholtzcentrum voor milieuonderzoek en de TU Dresden, een meetsysteem ontwikkeld voor de ‘verdraagbaarheid’ tussen hernieuwbare energie en de natuur op basis van 41 kengetallen: de EE-Monitor. Het blijkt dat steeds meer zonnepanelen in het vrije veld terechtkomen.  De boodschap is dat de natuurvriendelijke uitbreiding van vernieuwbare energie mogelijk is, maar dat dat alleen lukt als windturbines en zonnepanelen efficiënter worden en dat de voor die installaties gebruikte ruimtes beter benut worden. Lees verder

EU wint in 2022 meer stroom uit zon en wind dan van gas of kolen

Stroomopwekking EU 2022

Stroomopwekking in EU in 2022 (afb: Emberrapport)

De angst was dat de ban van Russisch fossiel zou leiden tot een stevige groei van de energieopwekking met fossiele bronnen, maar dat zou vorig jaar in de EU niet echt gebeurd zijn. Volgens een een rapport van denktank Ember steeg de opwekking met fossiel vorig jaar met een bescheiden 3%. Dit jaar zou die met 20% gaan dalen. Wind en zon produceerden meer stroom (22%) dan gas (20%) of steenkool (16%). Dat betekent dat alle doemscenario’s over de terugkeer van kolen niet zijn uitgekomen, stelt Dave Jones, een van de opstellers van het rapport. “Niet alleen zijn de Europese landen nog steeds vastbesloten om van kolen af te komen, maar ze proberen ook gas uit te bannen.” Lees verder

Warrmtestraling temmen met PE, goud, grafeen en koper (?)

Thermostaatplaat?

De thermostaatplaat (afb: Hsu et. al/univ. Chicago)

Het is al langer een streven om met systemen die geen energie kosten het binnenklimaat prettig te houden. Zo had ooit zo’n 30 jaar geleden een promovendus aan de TU Delft het idee om het  binnenklimaat te regelen met zout in plafondtegels, waarbij de kristallisatie-energie te ’temperatuurregelaar’ was. Niet zo lang geleden  las ik (=as) iets soortgelijks.
Nu schijnt in Chicago weer iets dergelijks bedacht te zijn, maar dan wel met dure materialen als goud, koper en grafeen. Dat systeem zou schakelbaar zijn (wat bij die eerdere voorbeelden niet zo was), maar heeft wel energie nodig. Lees verder

“Minderen is een belangrijk wapen in strijd tegen klimaatverandering en verlies biodiversiteit”

De aarde voor allen

Krimp is een reddingsboei om de mensheid door de 21ste (e.v.) te loodsen

Al jaren roepen deskundigen, wetenschappers en andere mensen die het weten kunnen dat we, vooral de mensen in de rijke landen, snel onze leefwijze moeten veranderen om de klimaatverandering tegen te gaan, maar ook om de dreigende massauitsterving te voorkomen, maar de (rijke) wereld komt alleen met verhalen over gigantische sommen die er in die strijd zullen worden besteed. Nergens, of althans vrijwel nergens, zie je acties en/of bewegingen in de verandering van leefwijze, de drastische hervorming van de landbouw, de ontwikkeling van een kringloopeconomie of consuminderen. We vinden het allemaal heel erg en gaan over tot de orde van de dag, maar krimpen is noodzakelijk vinden onderzoekers van de autonome universiteit van Barcelona. Lees verder

Energiebesparing is de enige goeie uitweg in de energieovergang

Energiesysteemuitstoot

De energieuitstoot in vier scenario’s: LED, laag energieverbruik; S1-A, duurzame ontwikkeling; S2-M, de middenweg; S5-R, de fossiele ‘oplossing’ (afb: UAB)

Het lijkt op een kryptogram, maar maatregelen en systemen die bedoeld zijn op de wereld van energiesystemen te voorzien die een lagere broeikasgasuitstoot kunnen hebben, kunnen paradoxaal genoeg juist leiden tot een grotere uitstoot, zo blijkt uit een onderzoek van de autonome universiteit van Barcelona. De gemiddelde uitstoot van die ‘lagekoolstofsystemen’ zou wel eens 195 miljard ton kooldioxide-equivalenten groot kunnen zijn, zo becijferden de onderzoekers Aljoša Slameršak, Giorgos Kallis en Daniel O’Brien;  goed voor een aardopwarming van 0,1°C. Of hoe we van de regen in de drup terechtkomen. Lees verder

Waar blijven de houtsnijdende klimaatmaatregelen? (opinie)

Autowegen

De auto is bepalend voor de infrastructuur (afb: arno s)

Hoewel we met de mond belijden dat de klimaat-ontwrichting een belangrijk en groot probleem is lijken we, dat wil zeggen de consumenten in de rijke landen die voor de klimaatverandering verantwoordelijk zijn, niet de harde conclusies te willen trekken die het temperen van die ontwrichting onvermijdelijk maken. Waar blijven de maatregelen die direct hout snijden? Die zijn er wel degelijk maar er wordt nauwelijks over gesproken.Ik rijd nog wel eens op de fiets door Nederlands. Dan moet ik constateren dat dit ideale fietsland (korte afstanden en vlak) vrijwel geheel beheerst wordt door de auto. Begin dit jaar waren er in in Nederland 8,9 miljoen auto’s. Daarvan rijdt het overgrote deel (>95%) nog steeds op fossiele brandstof. De energie die die auto’s gebruiken gaat voor meer dan 90% naar het verplaatsen van die voertuigen zelf. Dat geldt ook voor elektrische auto’s, die, waarom dan ook, als (deel)oplossing worden gezien voor het klimaatprobleem. Totale energieverspilling. Net zoals het doelloos rondrijden in onnutte voertuigen dat voor sport doorgaat.

1. Een belangrijke klimaatmaatregel zou het terugbrengen van het gewicht van de auto zijn, dé bron van die energieverspilling van auto’s. Om te beginnen zouden personenwagens niet zwaarder mogen zijn dan 1000 kg en dat plafond zou steeds verder moeten worden verlaagd. Dat levert een enorme winst op voor klimaat, milieu en grondstofbeschikbaarheid.
2. In Nederland is de infrastructuur geheel ingericht op de auto’s. Die neemt een belangrijk deel van de schaarse ruimte in dit dichtbevolkte land in. Nederland heeft een uiterst hoge wegdichtheid. Toch blijft de Nederlandse overheid mikken op nog meer asfalt. Dat zou zijn om filevorming te voorkomen, maar dat is natuurlijk grote onzin. Die files worden gevormd door voertuigen die voor het overgrote deel maar een persoon bevatten.
Op dat punt valt nog veel te winnen. Je zou rekeningrijden moeten invoeren, waarbij het aantal onbezette plaatsen worden belast of reiskostenvergoeding koppelen aan het aantal meereizigers die iemand meeneemt. Ik geef toe dat de uitvoering daarvan lastig is, maar meer asfalt heeft altijd maar voor zeer korte tijd de files verminderd. Bovendien nemen wegen schaarse ruimte in beslag. Geen mm2 asfalt meer in Nederland, sterker nog: er kan best wel wat weg weg. Schept meteen wat ruimte voor de miljoen huizen (met zonnepanelen en -collectoren) die in Nederland moeten worden gebouwd.
3. Dat de landbouw op de schop moet weten we al tientallen jaren, maar wat hebben we daar hier in Nederland aan gedaan? Nu het conflict tussen landbouwsector en de politiek na veertig jaar onbewegelijkheid uit de hand loopt wordt er net gedaan of de boeren moeten ophouden met boeren. Dat is natuurlijk nonsens. Voeding is onze enige basisbehoefte (de rest is secundair of nog trivialer). Boeren moeten anders gaan boeren. De vleesproductie is een geweldig klimaatbelasting, dus daar moeten we van af. Ook de zuivel is niet bepaald klimaatzuiver, niet in de laatste plaats door de noodzaak dan veevoer te moeten produceren. Onze voeding moet veel plantaardiger worden of misschien wel geheel. Daar valt een hoop te winnen voor klimaat, milieu en onze gezondheid.
4. Verpakkingsmateriaal is een gigantisch probleem. Dat komt met de schaalvergroting van de distributie van producten. Kwetsbare en moeilijk houdbare producten worden stevig ingepakt/verpakt en al dat materiaal wordt meestal maar een keer gebruikt en vervolgens weggegooid. Statiegeld is een goed systeem om die afvalberg te verminderen, maar de grootwinkelbedrijven hebben het statiegeld vrijwel geheel uit hun systeem verdreven. Hef statiegeld op alle verpakkingsmateriaal en maak de producent en detailhandel verantwoordelijk voor de (her)verwerking of het hergebruik daarvan.
5. Bedrijven moeten worden verplicht van elk product dat ze op de markt brengen een levenscyclusanalyse te laten maken voor de effecten op klimaat, milieu en grondstofvoorraden naast de normale beoordeling op deugdelijkheid en veiligheid. Die analyses zouden ook voor bestaande producten moeten worden gemaakt (met alle consequenties van dien). Er zullen regels moeten komen waaraan producten moeten voldoen om op de markt te mogen worden gebracht/gehandhaafd.
6. In de bouw is ook een hoop klimaat- en milieuwinst te behalen. Slopen van gebouwen wordt moeilijker gemaakt. Ook zal van nieuw te bouwen huizen en bedrijfsgebouwen vooraf een milieu- en klimaateffectrapport moeten worden gemaakt.
7. We zullen heel hard moeten nadenken over het systeem dat ons heeft gemaakt tot vernietigers van onze woonplaneet: het kapitalisme. Dat streeft naar winstmaximalisatie en het enige dat telt in dat systeem is of je er geld mee kan verdienen. Ooit heb ik op school geleerd dat economie de verdeling van de schaarste is, maar wat wij nu economie noemen is louter geldeconomie. Hoe zo’n nieuw systeem er uit zou moeten zien weet ik niet, maar op (eigen) winst beluste bedrijven zouden niet de aandrijvers van dat systeem moeten zijn. De verdeling van de schaarste moet leidend worden.
8. In feite zou van alle sectoren moeten worden nagegaan hoe schadelijk ze voor milieu en klimaat zijn. De luchtvaart is daarvan een kwalijke voorbeeld en die bedrijfstak zal drastisch moeten worden ingekrompen. Er zijn meer sectoren die over de schreef gaan zoals grondstofwinning en bouw (naast natuurlijk de landbouw). Dat vergt een grote schoonmaak.
9. Alle nieuwe gebouwen en woningen zouden moeten worden voorzien van zonnepanelen en -collectoren. Wellicht dat ook (organische) zonnecollectoren kunnen worden ‘ingebouwd’ in vensters. Zonneparken op kostbare grond zijn uit den boze. Uiteraard worden gebouwen goed geïsoleerd.
10. Er moet breed ingezet worden op consuminderen, niet in de laatste plaats op het gebied van energieverbruik. Hoeveel machines hebben we nodig om te leven? Het leven wordt een stuk actiever als we onze auto aan de kant zetten en ons per fiets verplaatsen (desnoods een elektrische) en ga nou niet beweren dat dat niet mogelijk is.

10. Een laatste maatregel (voor dit overzicht van ‘snelle’ maatregelen) is niet door afzonderlijke landen uit te voeren, maar moet wereldwijd worden aangepakt. Je zou bijna zeggen dat we daarvoor een wereldregering nodig hebben, maar zolang die er niet is moeten we die taak maar aan de VN toeschuiven. De wereld heeft, zoals we gemerkt hebben, grenzen. Een van die grenzen wordt gesteld door het natuurlijke herstelvermogen van de aarde. Die grens overschrijden we al jaren, vooral door toedoen van het bovenmatige consumptiegedrag in de rijke landen. Ook grondstofvoorraden zijn niet oneindig werd al in 1972 geconstateerd. Die grenzen geven onze (=de wereldbevolking) mogelijkheden aan (maar die hoeven we niet helemaal op te gebruiken). Het lijkt ook verstandig grenzen aan de wereldbevolking te stellen, want hoe meer volk hoe minder te verdelen.

Ik noem hier een aantal zaken die soms direct kunnen worden ingevoerd en andere die wat langere voorbereiding vergen, maar ons (=Nederland) een stuk op weg helpen op de dreigende klimaatontwrichting af te wenden. Ongetwijfeld zijn er nog meer te bedenken, maar mijns inziens zijn dit maatregelen die (relatief) snel hout snijden en uiteraard zal de fossiele industrie zo snel mogelijk moeten worden afgebouwd.

as

Le Monde hekelt trage vergroening in de EU

Je zou denken dat de dreiging om te worden afgesloten van de Russische fossiele ‘schatten’ de EU-landen zou aanzetten om haast te maken met de vergroening van de energieopwekking in dit verspillende deel van de wereld, maar veel verder dan een aanbeveling om 15% op het gasverbruik te besparen komen de EU-landen niet. Overal in de EU wordt druk gespeurd naar alternatieven voor de Russische energieleveranties, maar plannen om meer haast te zetten achter de vergroening zijn nergens te bespeuren. Lees verder

EU wil dat lidstaten 15% minder gas gaan gebruiken

Ursula van der Leyen

Ursula van der Leyen (afb: WikiMedia Commons)

De Europese Unie zou graag zien dat de lidstaten hun gasverbruik met 15% verminderen. Dit dringende advies is een gevolg van de Russische weerzin om EU-landen nog langer van fossiele brandstoffen te voorzien, nadat de Unie Rusland heeft getroffen door sancties in reactie op de Russische inval in Oekraïne. Rusland schijnt overigens weer mondjesmaat gas te leveren. Opmerkelijk is dat de EU nergens pleit voor het versterkt inzetten op vernieuwbare energie. Lees verder