Het kapitalisme is een succesvol, maar uiteindelijk verwoestend systeem doordat het leeft op groei. De huidige klimaatcrisis is veroorzaakt door het kapitalisme, dat nagenoeg de hele wereldeconomie beheerst (zelfs het in naam communistische China). De Duitse journaliste Ulrike Herrmann, ooit een bewonderaar van dat kapitalisme, betoogt in haar jongste boek Das Ende des Kapitalismus dat groei en klimaatbescherming niet samengaan. We, en dan hebben we het vooral over het rijke deel van de wereld, zullen moeten krimpen en groene krimp is alleen mogelijk als we afscheid nemen met het kapitalisme.
Opmerkelijk is dat Herrmann in het oorlogsmodel zoals de Britten dat in de Tweede Wereldoorlog hanteerden de basis van een oplossing ziet om het klimaat te redden. Aan het begin van die oorlog schakelde het Verenigd Koninkrijk over op een oorlogseconomie en kromp de niet-oorlogsgerelateerde economie drastisch. Wel hadden de Britten uitgerekend wat mensen nodig hebben om in leven te blijven.
Dat resulteerde in een soort gelijkschakeling van alle Britten. Veel goederen en levensmiddelen werden gerantsoeneerd en van alle franje ontdaan. Dat betekende voor een niet onaanzienlijk deel van de Britten dat ze er behoorlijk op vooruit gingen. Die overlevingsstrategie zouden we volgens Herrmann ook moeten volgen om het klimaat te redden en niet in een chaos terecht te komen.
Groene groei is volgens Herrmann onzin. Er zal nooit genoeg groene energie opgewekt kunnen worden om de huidige ‘welvaart’ te handhaven. Kernenergie vindt ze totaal onbruikbaar en ook te gevaarlijk om als ‘groene oplossing’ te worden aangemerkt.
Om echt klimaatneutraal te worden, of eigenlijk betekent het de grenzen te eerbiedigen die de aarde ons stelt, zullen we slechts moeten produceren wat we ook weer kunnen hergebruiken. “De overheid zou dus moeten bepalen wat er verder met de beperkte groene stroom geproduceerd gaat worden. Medicijnen zullen waarschijnlijk hoog eindigen, en privéauto’s heel ver naar achteren”, schrijft ze.
Het doel zou dus een kringloopeconomie zijn. Toch zou zo’n klimaatneutrale wereld volgens haar niet statisch zijn. “Technische innovaties zouden nog steeds dringend gewenst zijn. Als het energierendement zou kunnen worden verhoogd, zouden bijvoorbeeld meer goederen mogelijk zijn met hetzelfde aantal windturbines en zonnepanelen”, schrijft ze. Dat betekent voor veel branches dat ze hun langste tijd gehad hebben. De auto en de luchtvaart zijn klimaatmoordenaars.
Voor de werkgelegenheid is dat geen probleem want een duurzame landbouw, bijvoorbeeld, heeft meer mensen nodig dan de huidige manier van voedsel produceren en nu hebben we (ja ook in Duitsland) al grote problemen om mensen te vinden voor de zorg en het onderwijs.
Mooi
Zonder krimp lukt het ons niet de klimaatverandering een halt toe te roepen. Herrmann beseft dat veranderingen weerstanden oproepen, maar een kringloopeconomie kan mooi zijn en kan alles bieden wat mensen belangrijk vinden in het leven, zelfs reizen, stelt ze.
Veel mensen hebben het idee dat ze nog een keuze hebben in de strijd tegen de klimaatverandering, maar we zullen van het kapitalisme af moeten, stelt de journaliste. Bedrijven zullen moeten afzien van groei. Doen ze dat niet vrijwillig dan zullen ze op een minder zachtzinnige manier gedwongen worden. We zullen moeten overschakelen op de overlevingseconomie om werkelijk klimaatneutraal (of aardconform) te kunnen worden.
Bedrijven blijven bestaan, net als in het VK van de Tweede Wereldoorlog, maar de staat stelt de spelregels op. Alleen dan, stelt Herrmann, is een groene krimp haalbaar zonder dat er een grote chaos ontstaat. Ditmaal zal het echter wel het einde van het kapitalisme zijn, aldus de journaliste.
as
Er schijnt een Nederlandse vertaling in voorbereiding te zijn bij uitgeverij Starfish Books