De onderzoekersters bekeken achttien milieu-maatschappij-economiemodellen (ESE in Engelse afko) op de effecten van klimaatverandering op welzijn, maar dat is wel heel erg antropocentrisch (afb: Ilse Schrijver et al./the Lancet Planetary Health!)

Klimaatverandering is veel meer dan de broeikasgasuit-stoot, zoals ik(=as) in dit blog al vaker heb betoogd, maar nu lijkt die boodschap ook nadrukkelijker doorgedrongen te zijn tot de wereld van de weten-schap. Klimaatverandering heeft nu al invloed op onze gezond-heid, ons voedsel, ons werk en onze veiligheid en uiter-aard ook op de ‘gezondheid’ van de planeet met alles wat daar op wringelt en pinkelt. Toch lijken klimaat-maatregelen, zo die al genomen worden, vrijwel uitsluitend gericht op de broeikasgassen. We moeten dringend wat aan die kortzichtigheid doen, stellen wetenschappers uit Nederland, Canada en het Verenigd Koninkrijk.
Het welzijn van de mens hangt af van wat hemhaar in staat stelt een gezond en waardig leven te leiden: fysieke en mentale gezondheid, toegang tot schoon water, voedsel, hygiëne, inkomen, werk, vrije tijd, onderwijs, evenals persoonlijke veiligheid en vrijheden, maar zeker ook van de biodiversiteit, milieukwaliteit (de ‘gezondheid’ van de planeet; as) en de mate van sociale ongelijkheid. Klimaatverandering heeft nu al invloed op al deze dimensies.
In een studie maken onderzoekersters rond Inge Schrijver van de universiteit Leiden aannemelijk dat deze effecten weliswaar gedocumenteerd zijn, maar zelden worden meegenomen in de belangrijkste klimaatmodellen die door overheden en internationale instanties worden gebruikt om actie te ondernemen. Het gevolg hiervan is dat de menselijke voordelen van degelijk klimaatbeleid worden onderschat.
Volgens de Lancet Countdown, een van de belangrijkste jaarlijkse wereldwijde onderzoeken naar de gevolgen van de klimaatverandering op de menselijke gezondheid, veroorzaakt hitte nu al 550 000 sterfgevallen per jaar, 63% meer dan in de jaren ’90. Vier van de vijf hittegolven zouden zich niet hebben voorgedaan zonder klimaatverandering. Tegen 2024 zijn er 640 miljard werkuren verloren gegaan in sectoren die aan hitte zijn blootgesteld, wat neerkomt op een verlies van meer dan 1 biljoen dollar, stellen de Leidenaren.

Aan de andere kant wankelt de voedselzekerheid. Als de aarde met 2°C opwarmt, zouden 500 miljoen extra mensen te maken kunnen krijgen met voedselonzekerheid, en 1,1 miljard als de opwarming 3,6°C bereikt. Deze schattingen houden zelfs geen rekening met de stijgende zeespiegel, plagen of afnemende oogsten. Toch worden deze gevolgen (sterfgevallen, migratie, ziekten, verminderde productiviteit, cultureel verlies) zelden meegenomen in de modellen die het wereldwijde beleid sturen.
Er bestaan ​​studies naar malaria, diarree, hart- en vaatziekten, psychiatrische aandoeningen (ziekenhuisopnames, zelfmoorden), productiviteit, biodiversiteit, migratie en vrijetijdsbesteding. Deze gegevens worden echter zelden geïntegreerd, vanwege een gebrek aan consistente cijfers of vergelijkbare indicatoren. Een grootschalig onderzoek zou zelfs hebben aangetoond dat extreme hitte de geestelijke gezondheid verslechtert, met een meetbare toename van ziekenhuisopnames voor psychiatrische aandoeningen.

Andere gebieden (onderwijs, bestuur, erfgoed, subjectief welzijn) worden onderzocht, maar zijn moeilijk te kwantificeren. Klimaatverandering treft echter niet iedereen gelijk: vrouwen, kinderen, ouderen en arme bevolkingsgroepen lopen de grootste risico’s, ondanks dat zij veel minder uitstoten.
Deze observatie wordt breed gedocumenteerd in onderzoek naar klimaatkwetsbaarheid en klimaatrechtvaardigheid, zie de Climate Risk Index 2026. Die index laat zien dat diegenen die het minst uitstoten vaak het meest blootgesteld zijn aan de kwalijke gevolgen van klimaatverandering. Het negeren van deze ongelijkheden betekent dat de echte kosten van inactiviteit worden genegeerd. Klimaatactie is (veel) meer dan het terugdringen van de broeikasgasuitstoot, aldus de Leidse onderzoekersters.

Een noodzakelijke stap verder

Dan hebben de Leidse onderzoekersters het vooral over wat klimaatverandering voor de mens betekent. In hun artikel bekeken ze achttien milieu-maatschappij-economiemodellen. Waar is de rest van de wereld? Tom Pegram en Simon Dalby gaan in hun bijdrage aan the Conversation nog een noodzakelijke stap verder. Zij praten over de wenselijkheid van politieke geo-ecologie. Politiek is in die visie onverbrekelijk verbonden, al was het maar dat de aarde keiharde grenzen kent.
”
Het idee is dat politiek en ecologie niet los van elkaar te zien zijn, omdat moderne samenlevingen via energiegebruik, landgebruik en industriële infrastructuren (en, zou ik zeggen, grondstofverbruik; as) in het aardesysteem zijn verweven”, schrijven ze. “Deze verbanden bepalen de klimaatrisico’s en ongelijkheden, maar blijven grotendeels onzichtbaar.”
We hebben het over extreem weer zonder daar onmiddellijk de gevolgen voor mens en planeet aan te koppelen (dan heb ik=as het niet over de planeet aarde, die zal het worst wezen, maar over alles wat groeit en bloeit). “Bedrijven kondigen (vooral; as) plannen aan om netto-nuluitstoot te bereiken, maar breiden tegelijkertijd activiteiten uit die nieuwe emissies veroorzaken”, schrijft het tweetal.
We hebben het over economische groei en betere concurrentieposities, terwijl de aarde steeds verder opwarmt (weer: dat zal de aarde worst wezen, maar heeft immense gevolgen voor alles wat leeft op aarde). Dan hebben de twee het nog niet eens over al die oorlogen die er op aarde woeden en de opkomst van ultrarechtse idioten als Trump en consorten, die klimaatverandering als sprookje zien.

Ecologische lens

We zullen, stellen Dalby en Pegram, door de planetaire lens moeten kijken die de politieke geo-ecologie biedt. “Dat begint met een eenvoudige aanname (en harde werkelijkheid; as): alles waar mensen van afhankelijk zijn, inclusief energie, water, voedsel en gezondheid, is ingebed in het aardesysteem.”

“De centrale uitdaging is niet alleen het verminderen van emissies. Het is om te heroverwegen hoe samenlevingen hun relatie met de levende aarde begrijpen en organiseren en om ecologische kortzichtigheid in mediaberichten, institutioneel ontwerp en economische keuzes te overwinnen.(…) Klimaatactie is niet alleen een milieunoodzaak: het is een investering in gezondheid, veiligheid, waardigheid en mondiale gelijkheid.”
Ik(=as) mis nog steeds iets: moeten we niet af van het economische systeem dat aan de basis ligt van een hele reeks crises, met inbegrip van de klimaatcrisis?

Bronnen: Futura-Sciences, the Conversation